બજેટની તૈયારીઓ થઈ ગઈ છે. નાણા મંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરી 2023 ના રોજ સંસદમાં બજેટ ભાષણ રજૂ કરશે. આ વખતે તેના બોક્સમાંથી કોના માટે શું નીકળે છે તે તો એ જ દિવસે ખબર પડશે. પરંતુ શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે બજેટ હવે 1 ફેબ્રુઆરીએ જ કેમ રજૂ કરવામાં આવે છે. મોદી સરકારના કાર્યકાળમાં આ પરંપરા કેમ બદલાઈ?
2017 માં બજેટની તારીખ બદલાઈ
વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ 2014માં સત્તા સંભાળી હોવા છતાં, તેમણે 2016થી બજેટ સંબંધિત નિયમો અને નિયમોમાં ફેરફાર કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. આ પહેલું વર્ષ હતું જ્યારે રેલવે બજેટને સામાન્ય બજેટનો હિસ્સો બનાવવામાં આવ્યો હતો. જ્યારે 1924 માં, દેશમાં રેલ્વે બજેટ હંમેશા અલગથી અને સામાન્ય બજેટના એક દિવસ પહેલા રજૂ કરવામાં આવતું હતું.
આ પછી, સામાન્ય બજેટની રજૂઆતની તારીખને લઈને બીજો મોટો ફેરફાર આવ્યો, વર્ષ 2017 માં, તત્કાલિન નાણામંત્રી અરુણ જેટલીએ 1 ફેબ્રુઆરીએ દેશનું બજેટ રજૂ કર્યું. ત્યારથી આજ સુધી આ પરંપરા અવિરત ચાલુ છે. અગાઉ સામાન્ય બજેટ ફેબ્રુઆરીના અંતિમ દિવસે રજૂ કરવામાં આવતું હતું. અંગ્રેજોના સમયથી આ પરંપરા ચાલી આવી હતી.
1 ફેબ્રુઆરીએ બજેટ શા માટે રજૂ કરવામાં આવે છે?
સંસદનું બજેટ સત્ર અગાઉ ફેબ્રુઆરીના અંતમાં શરૂ થતું હતું. આવી સ્થિતિમાં નવા નાણાકીય વર્ષની 1 એપ્રિલથી બજેટની જોગવાઈઓનો અમલ કરવો મુશ્કેલ હતો. આ સમસ્યામાંથી છૂટકારો મેળવવા માટે સરકારે બજેટ રજૂ કરવાની તારીખ 1 ફેબ્રુઆરી કરી છે.
હવે નવું નાણાકીય વર્ષ શરૂ થતાં પહેલાં સરકાર બજેટને લગતી તમામ પ્રક્રિયાઓ પૂરી કરે છે, જેથી બજેટની જોગવાઈઓને યોગ્ય રીતે લાગુ કરી શકાય. અગાઉ, આ પ્રક્રિયાઓ અને માંગણીઓને પૂર્ણ કરવામાં મે-જૂન સુધીનો સમય લાગતો હતો.
જો કે, અગાઉ 2001માં અટલ બિહારી વાજપેયીની સરકાર દરમિયાન બજેટ રજૂ કરવાનો સમય પણ બદલાયો હતો. અંગ્રેજોના સમયથી બજેટ સાંજે 5 વાગ્યે રજૂ થતું હતું. પરંતુ તે વર્ષે નાણામંત્રી યશવંત સિન્હાએ સવારે 11 વાગ્યે બજેટ રજૂ કર્યું અને ત્યારથી આ પરંપરા સતત ચાલી રહી છે.
