સુપ્રીમ કોર્ટે સોમવારે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં વિધાનસભા અને લોકસભા મતવિસ્તારોને ફરીથી દોરવા માટે સીમાંકન કમિશનની રચના કરવાના સરકારના નિર્ણયને પડકારતી અરજીને ફગાવી દીધી હતી. જસ્ટિસ એસ કે કૌલ અને એએસ ઓકાની બેન્ચે કાશ્મીરના બે રહેવાસીઓની અરજી પર ચુકાદો આપ્યો હતો.
ચુકાદો સંભળાવતી વખતે, જસ્ટિસ ઓકાએ કહ્યું હતું કે આ ચુકાદામાં બંધારણની કલમ 370ની કલમ 1 અને 3 હેઠળ સત્તાના ઉપયોગને અપ્રિમેટ્યુર આપવાના અર્થમાં કંઈપણ ગણવામાં આવશે નહીં. બેન્ચે અવલોકન કર્યું કે કલમ 370 સંબંધિત સત્તાના ઉપયોગની માન્યતાનો મુદ્દો સર્વોચ્ચ અદાલત સમક્ષ પડતર અરજીઓનો વિષય છે.
5 ઓગસ્ટ, 2019 ના રોજ કલમ 370 ની જોગવાઈઓને રદ કરવાના કેન્દ્રના નિર્ણયની બંધારણીય માન્યતાને પડકારતી અરજીઓ પર સર્વોચ્ચ અદાલતે કબજો મેળવ્યો છે. કલમ 370ની જોગવાઈઓને રદ કરવાના કેન્દ્રના નિર્ણયને પડકારતી અનેક અરજીઓ સર્વોચ્ચ અદાલતમાં દાખલ કરવામાં આવી છે અને જમ્મુ અને કાશ્મીર પુનર્ગઠન અધિનિયમ, 2019, જે J-K ને બે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં વિભાજિત કરે છે – જમ્મુ અને કાશ્મીર અને લદ્દાખ.
કલમ 370 નાબૂદ કરીને કેન્દ્ર સરકારે જમ્મુ અને કાશ્મીરનો વિશેષ દરજ્જો રદ કર્યો હતો. સીમાંકન આયોગની રચના કરવાના સરકારના નિર્ણયને પડકારતી અરજી પર સુપ્રીમ કોર્ટે ગયા વર્ષે 1 ડિસેમ્બરે પોતાનો ચુકાદો અનામત રાખ્યો હતો.
ગયા વર્ષે 1 ડિસેમ્બરે સુનાવણી દરમિયાન, કેન્દ્રએ સર્વોચ્ચ અદાલતને જણાવ્યું હતું કે જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં વિધાનસભા અને લોકસભા મતવિસ્તારોને ફરીથી દોરવા માટે રચાયેલ સીમાંકન આયોગને આમ કરવાની સત્તા આપવામાં આવી હતી.
અરજીને બરતરફ કરવાની માંગ કરતા, સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતા, કેન્દ્ર તરફથી હાજર રહીને દલીલ કરી હતી કે જમ્મુ અને કાશ્મીર પુનર્ગઠન અધિનિયમ, 2019 કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા સીમાંકન આયોગની સ્થાપનાને અટકાવતું નથી.
6 માર્ચ, 2020 ના રોજ, કેન્દ્રીય કાયદા અને ન્યાય મંત્રાલય (લેજિસ્લેટિવ ડિપાર્ટમેન્ટ) એ સીમાંકન અધિનિયમ, 2002 ની કલમ 3 હેઠળ સત્તાના ઉપયોગ માટે એક સૂચના બહાર પાડી હતી, જેમાં સુપ્રીમ કોર્ટના ભૂતપૂર્વ ન્યાયાધીશ (નિવૃત્ત) રંજના પ્રકાશ દેસાઈ સાથે સીમાંકન પંચની રચના કરવામાં આવી હતી. અધ્યક્ષ તરીકે.
બે અરજદારો હાજી અબ્દુલ ગની ખાન અને મોહમ્મદ અયુબ મટ્ટુ તરફથી હાજર રહેલા વકીલે દલીલ કરી હતી કે સીમાંકન કવાયત બંધારણની યોજનાના ઉલ્લંઘનમાં કરવામાં આવી હતી અને સીમાઓમાં ફેરફાર અને વિસ્તૃત વિસ્તારોનો સમાવેશ થવો જોઈએ નહીં.
અરજીમાં એવી ઘોષણા માંગવામાં આવી હતી કે જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં બેઠકોની સંખ્યા 107 થી વધારીને 114 (પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીરમાં 24 બેઠકો સહિત) એ બંધારણીય જોગવાઈઓ અને વૈધાનિક જોગવાઈઓ, ખાસ કરીને જમ્મુ અને કાશ્મીર પુનર્ગઠન અધિનિયમની કલમ 63 હેઠળ અતિ વિપરિત છે. , 2019.
તેણે કહ્યું હતું કે છેલ્લું સીમાંકન આયોગ 12 જુલાઈ, 2002 ના રોજ સમગ્ર દેશમાં કવાયત હાથ ધરવા માટે 2001 ની વસ્તી ગણતરી પછી સીમાંકન અધિનિયમ, 2002 ની કલમ 3 દ્વારા આપવામાં આવેલી સત્તાના ઉપયોગ માટે રચવામાં આવ્યું હતું.
અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે પંચે બંધારણીય અને કાયદાકીય જોગવાઈઓ સાથે 5 જુલાઈ, 2004ના પત્ર દ્વારા વિધાનસભા અને સંસદીય મતવિસ્તારના સીમાંકન માટે માર્ગદર્શિકા અને પદ્ધતિ જારી કરી હતી.
“તે સ્પષ્ટપણે જણાવે છે કે રાષ્ટ્રીય રાજધાની ક્ષેત્રના કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને પોંડિચેરી સહિત તમામ રાજ્યોની વિધાનસભાઓમાં વર્તમાન બેઠકોની કુલ સંખ્યા, 1971ની વસ્તી ગણતરીના આધારે નિર્ધારિત વર્ષ 2026 પછી લેવામાં આવનારી પ્રથમ વસ્તી ગણતરી સુધી અપરિવર્તિત રહેશે. “, અરજી રજૂ કરી હતી.
તેણે કેન્દ્ર દ્વારા J-K અને આસામ, અરુણાચલ પ્રદેશ, મણિપુર અને નાગાલેન્ડ રાજ્યોમાં સીમાંકન હાથ ધરવા માટે સીમાંકન કમિશનની રચના કરતી 6 માર્ચ, 2020 ના રોજની સૂચનાને ગેરબંધારણીય જાહેર કરવાની માંગ કરી હતી.
અરજીમાં આસામ, અરુણાચલ પ્રદેશ, મણિપુર અને નાગાલેન્ડને 3 માર્ચ, 2021 ના રોજના નોટિફિકેશન દ્વારા સીમાંકનની પ્રક્રિયામાંથી પરિણામી બાદબાકીને પણ પડકારવામાં આવી હતી, જેમાં દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે તે વર્ગીકરણ સમાન છે અને બંધારણની કલમ 14 (કાયદા સમક્ષ સમાનતા) નું ઉલ્લંઘન કરે છે.
