૧૨ જૂનના રોજ ગુજરાતના અમદાવાદમાં એર ઇન્ડિયાનું વિમાન AI ૧૭૧ ક્રેશ થયું હતું. આ ઘટના બાદ સમગ્ર દેશમાં ભયનો માહોલ છે. દરમિયાન, અધિકારીઓએ પુષ્ટિ આપી છે કે ક્રેશ થયેલા વિમાનના કાટમાળમાંથી વિમાનનું બ્લેક બોક્સ મળી આવ્યું છે. તમને જણાવી દઈએ કે બ્લેક બોક્સને EFAR (વોઇસ અને ડેટા રેકોર્ડર) કહેવામાં આવે છે. તેનું પૂરું નામ એન્હાન્સ્ડ એરબોર્ડ ફ્લાઇટ રેકોર્ડર છે. બ્લેક બોક્સ AAIB ને સોંપવામાં આવ્યું છે, જે આ કેસની તપાસ કરી રહ્યું છે. ભારતીય ઉડ્ડયન પરિષદના રાષ્ટ્રીય પ્રમુખ નીતિન જાધવે પણ આ વાતની પુષ્ટિ કરી છે . બ્લેક બોક્સ શોધવાથી ખબર પડી શકે છે કે આ અકસ્માત કેવી રીતે થયો અને છેલ્લી ક્ષણોમાં વિમાનમાં શું થઈ રહ્યું હતું. આવી સ્થિતિમાં, ચાલો હવે તમને જણાવીએ કે બ્લેક બોક્સ મળ્યા પછી આગળની પ્રક્રિયા શું હશે?
આગળની પ્રક્રિયા શું હશે?
બ્લેક બોક્સ મળ્યા પછી, તેની તપાસ કરવામાં આવશે. બ્લેક બોક્સની તપાસ બે રીતે કરી શકાય છે. જો ભારતમાં બ્લેક બોક્સની તપાસ કરવામાં આવે, તો રિપોર્ટ આવવામાં 2 થી 4 દિવસ લાગી શકે છે. બીજી તરફ, જો બ્લેક બોક્સની તપાસ બોઇંગ કંપની અથવા બોઇંગની એન્જિન ઉત્પાદક કંપની (જનરલ એન્જિન) દ્વારા કરવામાં આવે, તો રિપોર્ટ આવવામાં 10 થી 15 દિવસ લાગી શકે છે, કારણ કે જનરલ એન્જિનનું મુખ્ય મથક અમેરિકાના સિએટલમાં આવેલું છે. આવી સ્થિતિમાં, રિપોર્ટમાં વિલંબ થઈ શકે છે.
બ્લેક બોક્સ શું છે?
બ્લેક બોક્સ એક ઇલેક્ટ્રોનિક ઉપકરણ છે, જેનો ઉપયોગ મુખ્યત્વે વિમાનમાં થાય છે. તેનું કામ ફ્લાઇટ દરમિયાન ડેટા અને કોકપીટ વાતચીત રેકોર્ડ કરવાનું છે. બ્લેક બોક્સમાં બે ઘટકો હોય છે. પહેલું કોકપીટ વોઇસ રેકોર્ડર (CVR) અને બીજું ડિજિટલ ફ્લાઇટ ડેટા રેકોર્ડર (DFDR) છે, જે અકસ્માત તપાસમાં મહત્વપૂર્ણ માહિતી પૂરી પાડે છે.
CVR નું કામ શું છે?
કોકપીટમાં થતી વાતચીત CVR માં રેકોર્ડ થાય છે. સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, જ્યારે વિમાન ટેક્સી ખાડીથી રનવે પર આવે છે અને જ્યારે તે ઉડાન ભરે છે, ત્યારે કોકપીટમાં પાઇલટ અને કો-પાઇલટ વચ્ચેની વાતચીત CVR માં રેકોર્ડ થાય છે. એટલે કે, આ અકસ્માતમાં, પાઇલટ વિમાનમાં બેસે ત્યારથી લઈને અકસ્માત થાય ત્યાં સુધી, તેમની વાતચીત, તેમને કઈ સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડ્યો, તેમણે શું કર્યું અને તેમણે કયા ફોન કર્યા હશે, આ બધું રેકોર્ડ થાય છે. આ દરમિયાન, શું પાઇલટ કે કો-પાઇલટે કોઈ ભૂલ કરી, તેમણે શું આદેશો આપ્યા, આ બધું રેકોર્ડ થાય છે.
DFDR નું કાર્ય શું છે?
DFDR યાંત્રિક, ટેકનિકલ અને ઇલેક્ટ્રિકલ ઓપરેટિંગ ડેટા વિશેની માહિતી રેકોર્ડ કરે છે. શું પ્લેનનું એન્જિન ખરાબ થયું હતું, શું કોઈ ટેકનિકલ કે યાંત્રિક સમસ્યા હતી કે પછી ઇલેક્ટ્રિકલ સમસ્યા હતી. આ બધું DFDR ના ડેટા પરથી બહાર આવે છે.
અકસ્માતની શક્યતાઓ કેટલી છે?
જો આપણે વિમાન દુર્ઘટનાની શક્યતાઓ પર નજર કરીએ તો, આ અકસ્માતમાં પાઇલટનો વાંક નથી લાગતો. તાત્કાલિક કારણ એ હોઈ શકે છે કે વિમાન ઓવરલોડ થવાને કારણે લોકીંગ સિસ્ટમ તૂટી ગઈ હશે અને ટેક ઓફ પછી લોડ પાછળના ભાગમાં ખસી ગયો હશે, જેના કારણે એન્જિન પર લોડ પડ્યો હશે. આ ઉપરાંત, બીજું કારણ એ હોઈ શકે છે કે એન્જિન ફક્ત ત્યારે જ કામ કરવાનું બંધ કરી દે છે જ્યારે કાં તો ઓવરલોડને કારણે દબાણ હોય, બળતણ એન્જિન સુધી પહોંચી શકતું ન હોય અથવા બળતણમાં કોઈ સમસ્યા હોય. આવી સ્થિતિમાં, એન્જિન કામ કરવાનું બંધ કરી દે છે. તેથી, બળતણની પણ તપાસ કરવી જોઈએ. આ ઉપરાંત, ત્રીજું કારણ એ હોઈ શકે છે કે વિમાનની પાછળની બાજુની લિફ્ટ ટેક ઓફ દરમિયાન કામ કરવાનું બંધ કરી દે અથવા તેમાં કોઈ સમસ્યા હોય.