Jizya Tax History: ભારતના તમામ મુઘલ સમ્રાટો તેમના નિર્ણયો, વિવાદાસ્પદ કર અને હેરમ માટે જાણીતા છે. 2 એપ્રિલના ઈતિહાસ પર નજર કરીએ તો આ દિવસે ક્રૂર મુઘલ બાદશાહ ઔરંગઝેબે વિવાદાસ્પદ જિઝિયા ટેક્સ લાગુ કર્યો હતો. જો કે તેમના પરદાદા અકબરે 100 વર્ષ પહેલા સમગ્ર દેશમાંથી આ ટેક્સ હટાવી દીધો હતો, પરંતુ ઔરંગઝેબે આ ટેક્સને નવા નિયમો સાથે ફરીથી દાખલ કર્યો હતો. આ એક ટેક્સ હતો જે ફક્ત હિંદુઓ પર જ લાદવામાં આવ્યો હતો. આ ટેક્સને બિન-મુસ્લિમોના અપમાન તરીકે જોવામાં આવ્યો હતો. આ કરમાંથી મળેલા નાણાંનો ઉપયોગ મુસ્લિમોની સુરક્ષા, પેન્શન અને લશ્કરી સાધનોની ખરીદી જેવા અન્ય રાજ્ય કાર્યો માટે કરવામાં આવતો હતો.
ભારતમાં જિઝ્યા કરનો ઇતિહાસ
ભારતમાં જિઝિયા કર દાખલ કરનાર મુહમ્મદ બિન કાસિમ હતા. મુહમ્મદ બિન કાસિમે ભારતના સિંધ પ્રાંતના દેવલમાં સૌપ્રથમ જિઝિયા કર લાગુ કર્યો હતો. આ પછી, જેણે દિલ્હીમાં આ ટેક્સ લાગુ કર્યો તે સુલતાન ફિરોઝ તુગલક હતો. આ ટેક્સ બિન-મુસ્લિમો પર લાગુ કરવામાં આવ્યો હતો પરંતુ અગાઉ બ્રાહ્મણો આ ટેક્સના દાયરાની બહાર હતા. ફિરોઝ તુગલકે ફરમાન બહાર પાડ્યું કે આ કર બ્રાહ્મણો પાસેથી પણ લેવામાં આવશે. જે બાદ દેશભરમાં ભારે વિરોધ થયો હતો.
જીઝિયા ટેક્સ સામે ભૂખ હડતાળ
દિલ્હીના બ્રાહ્મણોએ પણ ફિરોઝ તુઘલકના આદેશ સામે જઝિયા ટેક્સનો વિરોધ કર્યો. ભૂખ હડતાલ પર ઉતર્યા. અંતે દિલ્હીના સામાન્ય લોકોએ બ્રાહ્મણોનો જીઝિયા ટેક્સ જાતે ભરવાનું નક્કી કર્યું. આ પછી લોદી વંશે પણ આ કર ચાલુ રાખ્યો. સિકંદર લોદીના શાસનકાળમાં પણ જઝિયા વસૂલવામાં આવ્યા હતા.
અકબરે પ્રતિબંધ મૂક્યો
જિઝિયા ટેક્સ તે સમયનો સૌથી વિવાદાસ્પદ ટેક્સ હતો. જેના માટે એવું માનવામાં આવતું હતું કે તેનો અમલ બિન-મુસ્લિમોનું અપમાન કરવા માટે કરવામાં આવ્યો હતો. મુસ્લિમ શાસન દરમિયાન, આ કર વસૂલવા માટે એક ખાસ ટીમ હતી, જેને જીમી કહેવામાં આવતું હતું. તેઓ બળજબરીથી ટેક્સ વસૂલતા હતા. તમામ વિરોધનો સામનો કર્યા બાદ, મુઘલોની ત્રીજી પેઢીના શાસક અકબરે 1579માં આ કર નાબૂદ કરીને લોકોને રાહત આપી હતી.
જો કે, અકબરના પૌત્ર ઔરંગઝેબે 2 એપ્રિલ 1679ના રોજ ફરીથી આ કર લાદ્યો હતો. ત્યારબાદ હિન્દુ શાસકોએ પણ આ નિર્ણય માટે ઔરંગઝેબની ટીકા કરી હતી. જો કે ઔરંગઝેબે તેને ચાલુ રાખ્યું. જોકે, લોકોને રાહત આપવા માટે કેટલાક નવા નિયમો જારી કરવામાં આવ્યા હતા. અહેવાલો અનુસાર, આ ટેક્સ આપત્તિ, ભૂખમરો અથવા અન્ય સંકટના સમયે લેવામાં આવશે નહીં. તદુપરાંત, બ્રાહ્મણો, મહિલાઓ, બાળકો, અપંગો અને બેરોજગારોને આ કરના દાયરાની બહાર રાખવામાં આવ્યા હતા. નવા નિયમો હોવા છતાં, હિંદુઓ પાસેથી જ જિઝિયા ટેક્સ વસૂલવામાં આવતો હતો.
ઔરંગઝેબ દ્વારા ફરીથી દાખલ કરવામાં આવેલ જીઝિયા વેરો 33 વર્ષ પછી 1712માં જહાંદરશાહ દ્વારા તેના મંત્રીઓ ઝુલ્ફીકાર ખાન અને અસદ ખાનના કહેવાથી નાબૂદ કરવામાં આવ્યો હતો.